1. Khái niệm
Viêm cân gan chân là tình trạng viêm hoặc thoái hóa mạn tính của cân gan chân (plantar fascia) — một dải mô sợi chắc, dày nối gót chân với các ngón chân, giúp duy trì vòm chân và hấp thụ lực khi đi, chạy, đứng lâu.
2. Giải phẫu liên quan
-
Cân gan chân (Plantar fascia):
-
Bắt đầu từ mấu gót xương calcaneus (medial tubercle of calcaneus).
-
Chia làm ba nhánh dọc theo vòm bàn chân:
-
Nhánh trong → ngón cái,
-
Nhánh giữa → ngón 2–4,
-
Nhánh ngoài → ngón út.
-
-
Bao gồm thớ dày trung tâm và thớ mỏng hai bên.
-
-
Chức năng:
-
Duy trì vòm bàn chân, hấp thụ chấn động khi bước đi.
-
3. Nguyên nhân
-
Tăng tải lặp lại: chạy bộ, đứng lâu, đi dép không hỗ trợ vòm bàn chân.
-
Bàn chân bẹt hoặc vòm cao bất thường.
-
Tuổi tác: cân gan chân giảm đàn hồi, dễ viêm.
-
Tăng cân, mang giày không phù hợp.
4. Triệu chứng lâm sàng
-
Đau gót chân hoặc lòng bàn chân đặc biệt khi đi bước đầu tiên buổi sáng.
-
Đau tăng khi đứng lâu hoặc chạy bộ.
-
Có thể sờ thấy cứng hoặc đau dọc theo cân gan chân.
-
Không sưng nhiều, hiếm khi đỏ.
5. Chẩn đoán hình ảnh
-
Siêu âm: dày cân >4 mm, giảm độ hồi âm, có thể thấy viêm xung quanh.
-
X-quang: có thể thấy gai xương gót (heel spur) — nhưng không phải nguyên nhân chính, chỉ là kết quả lâu dài của viêm cân.
-
MRI: hiếm khi cần, thấy tăng tín hiệu ở vùng bám gót và thớ cân.
6. Điều trị
a. Bảo tồn (90–95% trường hợp):
-
Nghỉ ngơi, giảm hoạt động nặng.
-
Giày dép có đệm tốt, miếng lót hỗ trợ vòm bàn chân.
-
Vật lý trị liệu: kéo dãn cân gan chân, gân gót, cơ bắp chân.
-
Thuốc giảm đau – kháng viêm (NSAIDs).
-
Tiêm corticoid nếu đau nặng, nhưng hạn chế vì có nguy cơ rách cân.
b. Can thiệp khác:
-
Nẹp ban đêm (night splint): giữ bàn chân dạng 90° để kéo giãn cân khi ngủ.
-
Shockwave therapy: sóng xung kích ngoài cơ thể.
-
Phẫu thuật: hiếm khi cần, chỉ khi điều trị bảo tồn thất bại >6–12 tháng → cắt một phần cân gan chân.
7. Ứng dụng lâm sàng
-
Thường gặp ở người trung niên, vận động viên chạy bộ, người thừa cân.
-
Hiểu giải phẫu cân gan chân giúp tiêm corticoid hoặc PRP chính xác, kéo giãn đúng thớ cân, giảm nguy cơ tổn thương các mạch và dây thần kinh gần gót.
-
Phục hồi đúng kỹ thuật giúp tránh tái phát và duy trì vòm bàn chân khỏe mạnh.
Hình ảnh 3D viêm cân gan chân: